Bəs sülh müqaviləsi nə dərəcədə realdır və kimlər bunda maraqlıdır?

Unutmayaq ki, Sülh Sazişinin hazırlanması bəzən illər çəkən sonsuz bir prosesdir. Yaponiya ilə Rusiya (SSRİ) arasında bu “hazırlıq” yarım əsrdən çoxdur gedir.

Hesab edək ki, tərəflər müəyyən razılığa gəldilər. Böyük dövlətlər buna xeyir-dua verəcəklərmi? Nəzərə alsaq ki, yekun sülh silahlı qarşıdurmanı tamamilə bitirəcəyi üçün Rusiyanın Qarabağda hərbi mövcudluğu əhəmiyyətini itirmiş olacaq. Tutalım tərəflər Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyi məsələsində öz aralarında razılaşarsa, Rusiya bununla barışacaqmı? Rəsmi Moskvanın, şəxsən Putinin dəfələrlə dediyi bir fikir var "Sülh barədə danışmaq hələ çox tezdir...". Elə ona görə də Sülh Sazişi məsələsi Moskvada yox, Brüsseldə müzakirə olunur...

Qərb dövlətləri də ağ qanadlı göyərçin deyil. Onlar da bir şəkildə öz siyasi və iqtisadi mövcudluqlarını bölgədə möhkəmləndirəcək mexanizmlər yaratmağa çalışacaqlar. Məsələn ATƏT-in Sülh Sazişinin icrasına nəzarət edən hər hansı təsisatını yaratmaqla və s. Bundan başqa, Qərb həm tərəflərin bir-birlərinə, həm də vasitəçilərə münasibətdə siyasi güzəştlərə getmələrini istəyəcəklər.

Bax işin ən qəliz tərəfi də budur. Güzəştlər! Ermənistan Qarabağdakı ermənilərin “öz müqəddəratını təyin etmə hüququndan” imtina etmək istəmir, Azərbaycan isə ermənilərə status vermək. Digər problemli məsələ isə ərazidə rus hərbi kontingentinin mövcudluğudur. Rusiya istənilən vaxt Qarabağda gərginliyi artırıb danışıqlarda əldə edilən proqressiv nəticələri sıfırlayacaq “alətlərə” sahibdir. Digər bir nüans isə hər iki ölkədə mövcud ictimai rəydir. Xalqlar sülhə hazırdırmı? Hər iki ölkənin ictimai rəyində barışmaz və güzəştsiz ritorika hökm sürür. Dinc birgəyaşayış üçün xalqların mənəvi və psixoloji hazırlığı da lazımdır. Görünən qədər etibarlı sülh elə də yaxında deyil, amma unutmayaq ki, siyasətin görünməyən sürprizləri də var...